Is stikstofuitstoot nou echt zo slecht voor de natuur? Vijf vragen en antwoorden

EDE - De stikstofproblematiek houdt Nederland al jaren in zijn greep. Volgens de één een verzonnen vraagstuk om van boeren af te komen en zo nog meer te kunnen bouwen, volgens de ander een doorgeslagen natuurlobby. Lezingen die vaak gepaard gaan met een eigen waarneming waaruit zou moeten blijken dat het prima gaat met de natuur, maar slaan ze ergens op?

We gingen op pad met ecoloog Wieger Wamelink van de Wageningen University en Research (WUR).

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: is die stikstofuitstoot van boerenbedrijven nou echt zo slecht voor de natuur?

"Ja en we zien dit ook duidelijk", zegt ecoloog Wamelink op de Ginkelse Heide bij Ede. Terwijl hij door zijn hurken gaat, aait hij de heide. "Je kan het hier in een notendop zien. Hier staat de struikheide en daarnaast staat het pijpenstrootje. Dat pijpenstrootje groeit heel goed op stikstof, het is een voedingsstof, maar de heide groeit daar veel minder goed op. Dus hij groeit eroverheen, neemt het licht weg en dan is het einde heide."

Wamelink wijst ook nog een schaars stukje korstmors aan. "Die zijn eigenlijk bijna verdwenen, want het zijn hele kleine planten en alle andere planten groeien er overheen, maar er zijn toch beestjes die hier afhankelijk van zijn."

De urgentie voor het probleem is bij het grote publiek met voorbeelden als heide en korstmos misschien wat minder groot. Heeft de stikstofneerslag meer effecten?

Wamelink neemt ons voor het antwoord op deze vraag mee naar een rij eikenbomen, even verderop. "Als je goed naar de boom kijkt dan ziet je tussen de bladeren allemaal gaten zitten." De ecoloog legt uit: "Die stikstofdepositie zorgt voor verzuring, daardoor komen er gifstoffen als aluminium vrij in de bodem. En kalk, wat een plant nodig heeft, verdwijnt juist uit de bodem. De gifstof en het tekort aan kalk leidt ertoe dat die eik niet meer goed groeit, minder blad vormt en er gaan takken dood. Dat is het begin van het einde. Hij staat hier dus heel langzaam dood te gaan."

Maar hoort dat niet een beetje bij de ontwikkeling van de natuur. Soorten die komen en gaan?

"Uiteraard, er verandert altijd wat in de natuur. De natuur is dynamisch, dat hoort er ook bij. Maar nu gaat het zo snel en ook zo snel in één richting dat heel veel soorten in Nederland dreigen uit te sterven en die raak je dan ook echt kwijt."

Oké, maar dan nog zijn er mensen die zeggen; moet je nu zoveel drastische maatregelen nemen om een paar soorten van de ondergang te redden. Daar merken we toch niet zo veel van?

Dan komt direct het woord 'biodiversiteit' ter sprake bij de wetenschapper. "Biodiversiteit is belangrijk omdat alle soorten samen dan met elkaar in evenwicht zijn. Ze zijn allemaal van elkaar afhankelijk. Hoe meer soorten je kwijtraakt, hoe groter de kans is dat een heel ecosysteem instort. Het is niet twee voor twaalf, het is twee óver twaalf voor de natuur."

Als het zo slecht gaat, heeft ingrijpen dan nog wel nut. Zijn we niet al te laat?

"Er is al zoveel aangetast dat je bijna acuut moet gaan ingrijpen. Eigenlijk kunnen we niet langer wachten. Als je dat nu op grote schaal zou doen en de plannen uit zou voeren zoals die er liggen, dan kan het nog. Wacht je nog een tijd, dan ontstaan er nog meer problemen en kost het nog veel meer moeite om het weer goed te krijgen. Dan zijn straks de maatregelen die genomen moeten worden nog pijnlijker. Het belangrijkste is nu echt dat de stikstofdepositie omlaag gaat.

Zie ook: Ons dossier over stikstof